Trái Phiếu Là Gì?

Khác với cổ phiếu, trái phiếu là loại chứng khoán có thời hạn. Tùy theo từng trái phiếu cũng như quy định của tổ chức phát hành, trái phiếu sẽ có kỳ hạn khác nhau từ ngắn hạn đến dài hạn. Bởi vì đây là một chứng khoán nợ, việc quy định thời hạn và lãi suất để đảm bảo trách nhiệm trả nợ của đơn vị phát hành trái phiếu.

Kể từ khi nhà đầu tư sở hữu trái phiếu, bạn sẽ được công ty trả lãi tại mỗi kỳ hạn quy định trên trái phiếu, đến cuối kỳ trái phiếu được thu hồi thì doanh nghiệp sẽ hoàn trả lại vốn gốc (số tiền bỏ ra mua bằng mệnh giá của trái phiếu) kèm theo tiền lãi tính theo lãi suất.

• Trái phiếu ngắn hạn có kỳ hạn từ 1 đến 5 năm
• Trái phiếu trung hạn có kỳ hạn từ 5 năm đến 12 năm
• Trái phiếu dài hạn có kỳ hạn từ 12 đến 30 năm.

Trong thời gian nắm giữ trái phiếu, việc chuyển nhượng chỉ được thực hiện khi trái phiếu còn hạn – chưa đến ngày đáo hạn mới được chấp nhận. Trái phiếu mang lại cho nhà đầu tư một khoản thu nhập cố định và không chịu tác động bởi tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.

Lợi suất trái phiếu

Vấn đề lợi tức là thứ được nhà đầu tư quan tâm hơn hết, bởi mọi người muốn chắc chắn việc sở hữu trái phiếu sẽ mang lại nhiều lợi nhuận hơn so với các chứng khoán khác.

Nếu người mua cổ phiếu trở thành cổ đông thì người mua trái phiếu trở thành trái chủ. Lợi tức trái phiếu chính là số tiền lãi nhận hằng tháng hoặc hằng quý tùy loại trái phiếu dựa theo lãi suất quy định khi phát hành. Lãi suất Trái phiếu thường được ghi trên Trái phiếu hoặc người phát hành công bố được gọi là Lãi suất Coupon (Lãi suất danh nghĩa).

Mức lãi suất này là cố định hoặc thả nổi tùy vào nội dung phát hành của doanh nghiệp. Nhưng nó sẽ giúp bạn xác định được số tiền mình nhận được trong kỳ hạn trái phiếu. Lãi suất mặc dù được tính theo năm nhưng việc trả lãi có thể thực hiện định kỳ 3 tháng, 6 tháng hoặc 12 tháng.

Ngoài tiền lãi nhận được chia theo mệnh giá trái phiếu, bạn còn cần quan tâm tới lợi suất của trái phiếu. Vậy lợi suất trái phiếu là gì? Hiểu đơn giản, lợi suất của trái phiếu là tỷ lệ lợi nhuận mà người sở hữu trái phiếu sẽ nhận được theo mệnh giá trái phiếu.

Lợi suất trái phiếu được chia thành 2 loại:

• Lợi suất thực: Tức là phần thu nhập hằng năm của trái phiếu chia cho giá trị thị trường hiện tại của nó
• Lợi suất yêu cầu: một số thu nhập khác được doanh nghiệp cung cấp để thu hút các nhà đầu tư.

Ví dụ : bạn mua một Trái phiếu có Giá phát hành bằng Mệnh giá gốc là 10.000.000 đồng, Kỳ hạn 5 năm và Lãi suất Coupon cố định là 9%/năm, trả lãi 1 năm một lần. Bạn quyết định nắm giữ Trái phiếu cho đến ngày đáo hạn. Qua mỗi năm, doanh nghiệp đều trả cho bạn 10 triệu*9% = 900.000 đồng tiền lãi. Đến ngày 15/04/2025, Trái phiếu sẽ đáo hạn và doanh nghiệp phải hoàn trả mệnh giá 10 triệu đồng cho bạn, khi đó bạn sẽ nhận được tổng số tiền là 10.900.000 đồng (= 900 nghìn tiền lãi + 10 triệu tiền gốc).

Thị trường trái phiếu

Xét theo tổ chức phát hành có 3 loại thị trường trái phiếu mà nhà đầu tư cần lưu ý:

• Thị trường trái phiếu chính phủ: hay còn gọi là Công trái. Đây là loại Trái phiếu do Chính phủ phát hành, mục đích nhằm huy động tiền nhàn rỗi trong dân và các tổ chức kinh tế, xã hội để phục vụ cho các mục tiêu công. Vì Nhà phát hành là Chính phủ, được xem là uy tín nhất trên thị trường nên Trái phiếu Chính phủ được coi là loại Chứng khoán có ít rủi ro nhất (gần như không có rủi ro), tuy nhiên Lãi suất của loại Trái phiếu này sẽ thấp hơn nhiều so với các loại Trái phiếu khác.
• Trái phiếu doanh nghiệp: là những Trái phiếu do Doanh nghiệp phát hành để tăng vốn dài hạn cho hoạt động kinh doanh hay thực hiện các dự án đầu tư. Hiện nay, Trái phiếu Doanh nghiệp là loại Trái phiếu mới được phổ biến ở Việt Nam trong vài năm gần đây với các nhà môi giới thường là các Ngân hàng và Công ty Chứng khoán. Do mức độ rủi ro lớn hơn nhưng lại đi kèm Lãi suất cao hơn hẳn đi gửi Tiết kiệm Ngân hàng nên cũng nhận được sự quan tâm của các Nhà đầu tư gần đây. Cùng với Vay Ngân hàng (Thị trường cho Vốn Ngắn hạn) thì Trái phiếu Doanh nghiệp góp phần tạo ra một hệ sinh thái huy động vốn cho cả Kỳ hạn Ngắn & Dài cho Doanh nghiệp.
• Trái phiếu ngân hàng và Tổ chức tài chính: các tổ chức này có thể phát hành Trái phiếu để tăng thêm vốn hoạt động. Trên thực tế, các Ngân hàng và Tổ chức Tài chính có độ uy tín và tình hình kinh doanh, dòng tiền ổn định hơn so với các doanh nghiệp khác trên hị trường, do đó Trái phiếu Ngân hàng giúp Nhà Đầu tư có cơ hội đầu tư khá an toàn, xếp về độ rủi ro thì sẽ cao hơn Trái phiếu Chính phủ nhưng thấp hơn Trái phiếu Doanh nghiệp. Hiện nay, rất nhiều Ngân hàng đã phát hành trái phiếu để huy động vốn như: Techcombank, Vietinbank, BIDV, …

Xét theo tài sản đảm bảo của nhà phát hành thì chia thành 2 loại:

• Trái phiếu có bảo đảm: là loại Trái phiếu mà người phát hành dùng một tài sản có giá trị làm vật đảm bảo cho việc phát hành và đưa ra mức Lãi suất giảm so với Trái phiếu không có bảo đảm. Khi nhà phát hành mất khả năng thanh toán thì Trái chủ có quyền thu và bán tài sản đó để thu hồi lại số tiền người phát hành còn nợ. Thông thường, Tài sản đảm bảo của các Trái phiếu thường sẽ là Bất động sản hoặc Cổ phiếu, tương tự như các khoản cho vay của các Ngân hàng.
•  Trái phiếu không bảo đảm: là loại Trái phiếu phát hành không có tài sản làm vật bảo đảm mà chỉ bảo đảm bằng uy tín của người phát hành. Hiện nay trên Thị trường, Trái phiếu phát hành không có Tài sản đảm bảo chiếm một tỷ lệ khá lớn. Trong số những Trái phiếu không có đảm bảo thì Trái phiếu Ngân hàng được đánh giá là có độ an toàn cao nhất bởi tính thanh khoản cao và các Ngân hàng hoạt động dưới sự giám sát chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước. Còn Trái phiếu doanh nghiệp các ngành khác, nhất là bất động sản, cần được chú ý hơn và được xem là có độ rủi ro cao hơn khá nhiều.

Xét theo lãi suất của trái phiếu thì chia thành 3 loại :

• Trái phiếu có Lãi suất cố định: là loại Trái phiếu mà Lãi suất được xác định theo một tỷ lệ phần trăm (%) cố định không đổi tính theo Mệnh giá. Ví dụ: Trái phiếu có mệnh giá 100 ngàn đồng, lãi suất 8%/năm, như vậy dù Giá Trái phiếu trên Thị trường có cao hơn hay thấp hơn 100 ngàn đồng thì Nhà Đầu tư cũng chỉ được hưởng mức tiền lãi là 8%*100.000 = 8.000 đồng/năm.
•  Trái phiếu có Lãi suất biến đổi (Lãi suất thả nổi): là loại Trái phiếu mà mức Lãi suất được trả trong các kỳ không giống nhau và được điều chỉnh, thay đổi theo một Lãi suất tham chiếu. Việc thay đổi Lãi suất này sẽ do Tổ chức phát hành quy định và được ghi rõ trên Trái phiếu.
• Trái phiếu có Lãi suất bằng không (hay còn gọi là zero-coupon): là loại Trái phiếu mà người mua không được nhận tiền lãi hàng kỳ, tuy nhiên bạn sẽ được mua Trái phiếu với mức Giá thấp hơn so với Mệnh giá (mua chiết khấu) và được hoàn trả bằng Mệnh giá khi Trái phiếu đó đáo hạn. Như vậy, lợi tức đầu tư bạn thu được từ Trái phiếu này chính là phần chênh lệch giữa Giá mua và Mệnh giá của Trái phiếu.

Xét dựa vào tính chuyển đổi trái phiếu chia thành 3 loại:

• Trái phiếu có thể chuyển đổi: là loại Trái phiếu mà người sở hữu Trái phiếu có quyền được chuyển đổi sang Cổ phiếu của Công ty đó (biến Vay Nợ thành Cổ đông). Việc chuyển đổi này được quy định cụ thể về thời gian và tỷ lệ khi chào bán Trái phiếu của Tổ chức Phát hành.
• Trái phiếu có quyền mua Cổ phiếu: là loại Trái phiếu có kèm theo phiếu cho phép trái chủ được quyền mua một số lượng nhất định Cổ phiếu của Công ty.
• Trái phiếu có thể mua lại: là loại Trái phiếu cho phép nhà phát hành được quyền mua lại một phần hay toàn bộ trước khi Trái phiếu đến hạn thanh toán.

Ngoài ra, đối với một số trái phiếu phát hành tại những quốc gia khác ngoài Việt Nam thì chúng thuộc thị trường trái phiếu quốc tế. Khi mà việc giao dịch chứng khoán được thực hiện vượt biên giới nước ta.

Ưu nhược điểm của trái phiếu 

Ưu điểm

• Đầu tiên, nắm giữ trái phiếu với kỳ hạn xác định giúp bạn có được những khoản thu nhập đều đặn. Bạn không cần lo lắng thu nhập tháng này bị giảm, bởi vì doanh nghiệp bắt buộc phải thực hiện nghĩa vụ trả lãi cho bạn đúng bằng đúng số tiền vốn mua trái phiếu nhân với lãi suất thỏa thuận ban đầu. Không giống cổ phiếu – thu nhập của cổ đông quyết định bởi tình hình kinh doanh của doanh nghiệp trong khi lợi tức từ trái phiếu là cố định, không bị tác động bởi hoạt động của tổ chức phát hành.
• Thứ hai, lợi tức thu nhập từ một số loại trái phiếu được miễn thuế thu nhập cá nhân như trái phiếu chính phủ hoặc trái phiếu chính quyền địa phương.
• Trái phiếu mang lại cơ hội kiếm lời khi thị trường suy thoái. Giá trái phiếu tăng mạnh khi lãi suất thị trường bị giảm (khi nền kinh tế xấu). Nhà đầu tư có thể bán trái phiếu để thu lại vốn cũng như khoản chênh lệch khổng lồ so với mệnh giá.
• Tiếp theo, một điểm rất tuyệt vời của trái phiếu chính là: Bạn sẽ nhận được số tiền vốn góp đã bỏ ra lúc ban đầu để sở hữu trái phiếu khi đến ngày đáo hạn. Như vậy rủi ro mất tiền là rất thấp chỉ trừ khi doanh nghiệp bị phá sản. Mà nếu bị phá sản thì tài sản thanh lý của doanh nghiệp đó sẽ ưu tiên trả nợ cho các trái chủ – người nắm giữ trái phiếu.
• Nhà đầu tư có thể chuyển nhượng hoặc thực hiện những giao dịch khác đơn giản và dễ dàng trên sàn giao dịch, hoặc bán lại trực tiếp cho công ty phát hành. Một số trái phiếu có khả năng chuyển đổi thành cổ phiếu và một số quyền lợi đặc biệt cho người nắm giữ. Ngoài ra có những doanh nghiệp muốn thu hút nhà đầu tư đã gia tăng một số khoản thu lợi tức cho trái chủ.

Nhược điểm

Chúng ta không thể chờ đợi một sản phẩm hoàn hảo mọi mặt để kiếm lời từ nó. Bởi “ánh sáng trước mắt thì cái bóng ở sau lưng”. Sự tồn tại luôn có hai mặt nên rất dễ hiểu khi trái phiếu cũng có điểm hạn chế.

Những người thành công trong đầu tư khi họ thấy được các nhược điểm và đưa ra  biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Sau đây là một số điểm hạn chế vẫn còn tồn tại của trái phiếu:

• Trái chủ không có quyền biểu quyết cũng như tác động đến quyết định hoạt động của tổ chức phát hành. Bạn chỉ được nhận lợi tức từ số lượng trái phiếu đang nắm giữ.
• Trái phiếu hầu hết không có chương trình tái đầu tư tiền lãi. Nếu như cổ tức có thể tái đầu tư hoặc các cổ đông được quyền mua thêm cổ phần giá rẻ hơn thị trường, có khi hoàn toàn miễn phí thì trái chủ muốn mua thêm phải bỏ tiền ra khi tổ chức phát hành lần tiếp theo.
• Nếu như sự biến động về giá của trái phiếu khi giao dịch trên thị trường thứ cấp lúc lãi suất thị trường giảm là tốt. Thì khi lãi suất thị trường tăng, giá trái phiếu bị sụt giảm nghiêm trọng, sự mất giá trái phiếu có thể ảnh hưởng đến thu nhập của trái chủ – nhà đầu tư chỉ muốn mua đi bán lại chứ không chờ đợi lợi tức định kỳ của trái phiếu.
• Một số trái phiếu không có tài sản đảm bảo từ tổ chức phát hành. Nếu doanh nghiệp vỡ nợ, phá sản, mặc dù trái chủ được ưu tiên thanh toán tài sản thanh lý nhưng nó sẽ thấp hơn so với số vốn bỏ ra ban đầu. Khi bạn mua trái phiếu có tài sản đảm bảo thì sẽ hạn chế được việc này, còn không thì sẽ khá bất lợi. Cho nên đối với các trái phiếu doanh nghiệp đa số không được đảm bảo vô điều kiện, điều này sẽ dẫn đến một số tác động xấu tới thu nhập của nhà đầu tư.

Làm sao để mua và bán trái phiếu?

Để có thể mua và bán trái phiếu, bạn cần một tài khoản giao dịch chứng khoán. Việc đăng ký khá đơn giản, nhà đầu tư đăng ký trực tiếp tại sàn giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh hoặc Hà Nội. Ngoài ra những công ty chứng khoán cũng hỗ trợ khách hàng mở tài khoản để giao dịch.

Sau khi có tài khoản bạn có thể bắt đầu tìm đến danh mục trái phiếu và lựa chọn loại trái phiếu mình muốn. Đối với các giao dịch chuyển nhượng có thể thực hiện giữa các nhà đầu tư với nhau thông qua thỏa thuận về giá cũng như số lượng. Hoặc bạn có thể bán lại cho tổ chức phát hành hoặc cho các công ty tài chính và ngân hàng có thu mua.

Có nên đầu tư vào trái phiếu không?

Hiện nay, câu hỏi có nên đầu tư trái phiếu không đang là một vấn đề khiếu nhiều người chơi trăn trở. Trên thực tế, trái phiếu là một kênh đầu tư rất tốt dành cho các nhà đầu tư, đặc biệt đối với những người mong muốn nhận được một khoản thu nhập cố định và lâu dài.

Đây là sản phẩm đầu tư ít rủi ro hơn so với những loại chứng khoán khác như cổ phiếu, bởi lợi tức dành cho trái chủ không bị ảnh hưởng bởi kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Cho nên nó là một lựa chọn an toàn và dài hạn cho những ai ngại rủi ro.

Ngoài ra, trái phiếu là cách để bạn phân tán rủi ro, đa dạng danh mục đầu tư chứng khoán của mình. Bên cạnh đó, việc sở hữu trái phiếu không quá khó khăn, chỉ cần bỏ vốn là có thể sở hữu. Trường hợp xấu nhất là khi doanh nghiệp bị phát sản, lúc này người nắm giữ trái phiếu vẫn sẽ có lợi khi quá trình thanh lý tài sản bắt buộc phải chi trả nợ cho trái chủ trước cả cổ đông.

So sánh Trái phiếu, Cổ phiếu và Gửi Tiết kiệm Ngân hàng

Đầu tư Trái phiếu, Cổ phiếu hay Gửi Tiết kiệm Ngân hàng đều là những hình thức đầu tư tài chính khá phổ biến và được nhiều người quan tâm hiện nay. Các hình thức này hoàn toàn khác nhau nhưng đều có nhiều ưu điểm giúp bạn có thể đạt được lợi nhuận từ số tiền đang có tùy thuộc kỳ vọng và vào khẩu vị rủi ro của mỗi người. Dưới đây, mình sẽ so sánh một số điểm khác cơ bản giữa Trái phiếu, Cổ phiếu và Gửi Tiết kiệm Ngân hàng. Tùy vào tình hình tài chính và nhu cầu cá nhân mà bạn có thể lựa chọn sao cho phù hợp.

Trên đây là toàn bộ thông tin về trái phiếu, cách phân loại và những đặc điểm của nó trên thị trường. Hy vọng bạn đọc đã hiểu trái phiếu là gì, đặc điểm và lợi ích của trái phiếu, để từ đó có được lựa chọn đầu tư hiệu quả nhất.

Một số bài viết liên quan:

Cổ phiếu là gì?

Chứng khoán là gì?